Τις προάλλες έπεσε στην αντίληψή μου ένα δημοσίευμα στην ιστοσελίδα «Τα Νέα Πάρου-Αντιπάρου» (http://parosnews.gr) με τίτλο «Η ΜΟΝΗ ΛΟΓΓΟΒΑΡΔΑΣ ΑΝΤΙΔΡΑ ΑΡΝΗΤΙΚΑ ΓΙΑ ΤΟ YI QUAN ΤΩΝ ΔΑΣΚΑΛΩΝ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥ».
Σύμφωνα με το δημοσίευμα,

«Από τους ιερωμένους της Μονή Λογγοβάρδας Πάρου την Κυριακή (29|11, 14:00) το μεσημέρι δημοσιοποιήθηκε η αντίδρασή τους σχετικά με την πρόθεση των εκπαιδευτικών Πάρου και Αντιπάρου (σ.σ: εκείνων που είναι υπεύθυνοι για τη λειτουργία του ανοικτού στην κοινωνία στεκιού τους στην Προικιά [σ.σ. προφανώς εννοεί την Παροικιά] το οποίο λειτουργεί υπό την αιγίδα του συλλόγου τους «Π. Καλλιέρος»), να πραγματοποιηθεί σεμινάριο Yi Quan ( ι τσουάν) στο «Σπίτι του Δασκάλου» την Παρασκευή 4/12/2015.»

Κάτω από την κόκκινη επικεφαλίδα «Η ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ» διαβάζουμε:

«Μέσω ηλεκτρονικού μηνύματος διατύπωσαν την άποψη ότι με την εκδήλωση αυτή προωθούνται οι αποκρυφιστικές θεωρίες και πρακτικές, κάτι του οποίου – μάλλον θεωρούν – ότι η κακή σημασία είναι εντονότερη, αφού η σχετική εκδήλωση διοργανώνεται από εκπαιδευτικούς.
Το σχόλιο των ιερωμένων που αναγραφόταν στο ηλεκτρονικό μήνυμα που διέδωσαν με ηλεκτρονικό μήνυμα σε πολλούς αποδέκτες στην Πάρο ήταν το εξής:
«ΤΙ ΑΛΛΟ ΘΑ ΔΟΥΜΕ!!! ΟΙ ΔΑΣΚΑΛΟΙ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥ ΔΙΟΡΓΑΝΩΝΟΥΝ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ … Ι ΤΣΟΥΑΝ. ΑΠΟΚΡΥΦΙΣΤΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ…»»

Και το δημοσίευμα συνεχίζει, κάτω από την κόκκινη επικεφαλίδα «ΠΥΚΝΩΝΟΥΝ ΟΙ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ;»:

«Να τονίσουμε ότι τους τελευταίους μήνες είναι η δεύτερη φορά που η Μονή Λογγοβάρδας διακινεί ηλεκτρονικό μήνυμα με αντίδραση και διαμαρτυρία των μοναχών της για δραστηριότητες που έχουν σχέση με τεχνικές από χώρες της ανατολής που στους τόπους που αναδείχθηκαν συνδέονταν με κοσμοθεωρίες/δόγματα.
Στις δυτικές κοινωνίες, σε δημόσιες εκδηλώσεις (και ιδιωτικά γυμναστήρια) αυτές οι τεχνικές χρησιμοποιούνται τα τελευταία 100 χρόνια ως μέθοδοι εκγύμνασης, εκπαίδευσης στην αυτοάμυνα – και τα τελευταία χρόνια – για την χαλάρωση από στρεσογόνες καταστάσεις των ανθρώπων των αστικών κέντρων. Η γνώση τους μεταβιβάζεται αποσπασμένη από το θεωρητικό/δογματικό μέρος και κυρίως, χωρίς καμία προσπάθεια προσηλυτισμού ατόμων ως μέλη θρησκευτικών ομάδων.»

Σύμφωνα με το δημοσίευμα λοιπόν, οι τεχνικές από τις χώρες της Ανατολής συνδέονταν μεν με κοσμοθεωρίες και δόγματα της περιοχής, αλλά πλέον στη Δύση η γνώση τους μεταδίδεται χωρίς αυτές και χωρίς προσπάθεια προσηλυτισμού σε θρησκευτικές ομάδες, οπότε άδικα η μονή αναφέρεται σε «αποκρυφιστικές θεωρίες και πρακτικές». Επίσης δίνεται η εντύπωση ότι ο συντάκτης θεωρεί ότι υπάρχει, ή θα έπρεπε να υπάρχει, κάποιο όριο στην έκφραση των απόψεων της μονής σχετικά με τέτοιες τεχνικές, κι αυτό το όριο ξεπεράστηκε με την αποστολή… δεύτερου ηλεκτρονικού μηνύματος μέσα σε λίγους μήνες, γι’ αυτό και «τονίζει» αυτή την δεύτερη φορά και την παρουσιάζει ως «πύκνωση αντιδράσεων». Κάτι τέτοιο ίσως πιστεύουν και κάποιοι «πολίτες της Πάρου», που όπως αναφέρει το δημοσίευμα, χαρακτηρίζουν τους μοναχούς της Ιεράς Μονής Λογγοβάρδας «ιερατείο ταλιμπάν» που δρα στην Πάρο «υπό τον μανδύα του Χριστιανισμού», και «σκέφτονται να αντιδράσουν με αγωγές εναντίον των ιερωμένων, ειδικά, την επόμενη φορά που θα «επιτεθούν», όπως αναφέρουν, ειδικά σε επιχειρήσεις του νησιού που κάνουν νόμιμα τις εκδηλώσεις τους.» (Διατηρείται η σύνταξη του δημοσιεύματος).

Όμως, ας δούμε
• αν το Ι-Τσουάν μεταβιβάζεται αποσπασμένο από το θεωρητικό/δογματικό μέρος του, και
• αν έχει δίκιο η Μονή Λογγοβάρδας να χαρακτηρίζει το Ι-Τσουάν «αποκρυφιστική θεωρία και πρακτική»
ξεκινώντας από το τι είναι ο αποκρυφισμός. Θα χρησιμοποιήσουμε πηγές στις οποίες μπορεί εύκολα να έχει πρόσβαση ο καθένας, κι ας μην διαθέτει βιβλία για το θέμα.

Το σχετικό λήμμα της Βικιπαίδεια αναφέρει:

«Ο αποκρυφισμός είναι ένα συστηματικό σώμα γνώσης αποτελούμενο από θεωρία, πρακτική και τελετουργικές συνταγές, στηριζόμενο συνήθως σε ιεραρχικά μεταφυσικά συστήματα τα οποία προβλέπουν κάποια άυλη, πνευματική σφαίρα ύπαρξης και υπεραισθητές δυνάμεις.»[1]

Ενώ στην περίληψη του βιβλίου με κείμενα της Έλενα Μπλαβάτσκυ «Γιόγκα και Αποκρυφισμός» βλέπουμε ότι

«Ο Αποκρυφισμός, ένας καθαρά θεοσοφικός όρος, αποσκοπεί στην αναζήτηση της Αλήθειας, την έρευνα και την κατανόηση των ανερμήνευτων νόμων και δυνάμεων της Φύσης … καθώς και των δυνάμεων και ικανοτήτων οι οποίες υπάρχουν σε λανθάνουσα κατάσταση εντός του ανθρώπου.»[2]

Στην παρουσίαση της εκδήλωσης, την οποία δημοσιεύει και το parosnews.gr, διαβάζουμε:

«Το Yi Quan ( ι τσουάν) είναι μια κινεζική εσωτερική πολεμική τέχνη, διαμορφωμένη από τον Wang Xiangzhai, στις αρχές του περασμένου αιώνα, ο οποίος ήταν μάστερ σε άλλες πολεμικές τέχνες, όπως το ταϊτσί και το μπαγκουαζάνγκ.»

Ο ίδιος ο όρος «Εσωτερική πολεμική τέχνη», ανταποκρίνεται ακριβώς στους δυο παραπάνω ορισμούς του αποκρυφισμού, αφού εμπεριέχει το δόγμα ότι στη φύση και μέσα στον άνθρωπο υπάρχει άυλη εσωτερική δύναμη η οποία καλείται «τσι» και συσσωρεύεται/καλλιεργείται με συγκεκριμένες τεχνικές. Ο όρος περιλαμβάνει τις δυο πολεμικές τέχνες στις οποίες «ήταν μάστερ ο Wang Xiangzhai» – δηλαδή το «ταϊτσί» (Τάι Τσι Τσουάν)[3] και το «μπαγκουαζάνγκ» (ή Πα Κουά Τσανγκ)[4], αλλά και το Χσινγκ Γι Τσουάν, από το οποίο ο Wang Xiangzhai διαμόρφωσε το Ι Τσουάν. Οι πολεμικές αυτές τέχνες είναι, όπως λέει ο ορισμός του αποκρυφισμού, «συστηματικά σώματα γνώσης αποτελούμενα από θεωρία, πρακτική και τελετουργικές συνταγές». Η χρήση συγκεκριμμένων βηματισμών που «δυναμώνουν την εσωτερική ενέργεια τσι» αλλά και των οκτώ τριγράμμων της μαντικής μεθόδου Ι Τσινγκ στο «μπαγκουαζάνγκ» δεν αφήνουν καμμιά αμφιβολία για το αντίθετο (βλ. υποσημείωση Νο 4).

Προφανώς λοιπόν, όταν χαρακτηρίζεις μια πολεμική τέχνη ως «εσωτερική», δεν την «μεταβιβάζεις αποκομμένη από το θεωρητικό μέρος της». Επίσης, όταν η κινησιολογία της πολεμικής τέχνης βασίζεται στο θεωρητικό μέρος της, όπως συμβαίνει με τις παραδοσιακές πολεμικές τέχνες και μάλιστα τις εσωτερικές, δεν μπορείς να τη μεταβιβάσεις αποκομμένη από αυτό το θεωρητικό μέρος. Θα το διδάξεις αναπόφευκτα στην πράξη όταν διδάξεις τη φόρμα της πολεμικής τέχνης, ακόμη κι αν δεν αναφερθείς καθόλου σ’ αυτό. Για παράδειγμα, ο δημιουργός του «μπαγκουαζάνγκ» ανέφερε ότι διδάχτηκε τον κυκλικό τρόπο κίνησης του συστήματός του

«από τους μοναχούς που συνήθιζαν να εκτελούν μια σειρά διαλογιστικών ασκήσεων, (για να ξυπνήσουν τον δράκο), όπως έλεγαν, περπατώντας σε μεγάλους κύκλους με ειδικό τρόπο μέσα και έξω στο μοναστήρι. Με αυτόν τον τρόπο ανέπτυσσαν μια δύναμη η οποία στηριζόταν στον κύκλο και δυνάμωνε το Τσι … Δημιούργησε το Πα Κουά Τζανγκ με φιλοσοφία που βασίζεται πάνω στα οκτώ τρίγραμμα του βιβλίου Γι Τσινγκ “Το βιβλίο των αλλαγών”. (Σ.σ. το οποίο αποτελεί μέθοδο μαντείας). Το στήριξε με τρεις μεθόδους Τσι Κουνγκ που είναι: oι 6 θεραπευτικοί ήχοι, οι 12 διαλογισμοί καθοδήγησης και το Λουόχαν Τσι Κουνγκ.» [4]

Αν κάποιος πάει να διδάξει αυτό το σύστημα χωρίς να μιλήσει καθόλου για τις πηγές έμπνευσης του ιδρυτή, και χωρίς να διδάξει τις τρεις συνοδευτικές μεθόδους τσι-κουνγκ, αλλά εξηγήσει μόνο επιφανειακά πράγματα όπως ότι η α΄ κίνηση είναι χτύπημα και η β΄ απόκρουση, και πάλι δεν θα μπορέσει να αποκόψει την κυκλική κινησιολογία τη σχεδιασμένη για «να ξυπνά τον δράκο» και βασισμένη στα τρίγραμμα του Ι-Τσινγκ. Στην ουσία θα διδάξει έναν «μαγικό πολεμικό χορό», χωρίς να εξηγήσει τη σημασία του σε βάθος.

Πάντα σύμφωνα με την παρουσίαση, ο Wang Xiangzhai δεν ήταν ικανοποιημένος με τον βαθμό εσωτερικότητας των τεχνών αυτών και τον ήθελε ακόμα μεγαλύτερο:

«Θεωρούσε όμως ότι δίνεται υπερβολική έμφαση στην εξωτερική φόρμα [στο αθλητικό μέρος δηλαδή] παρότι η δύναμη και η αποτελεσματικότητα της εκάστοτε πολεμικής τέχνης πηγάζει απ’ το εσωτερικό. Έτσι ανέπτυξε το Yiquan δίνοντας έμφαση στον οραματισμό.
Πρόκειται λοιπόν για μια τέχνη που έχει σαν στόχο την ενδυνάμωση του σώματος αλλά και του μυαλού. Βασίζεται σε οραματισμούς που γίνονται σε συγκεκριμένες στατικές θέσεις, ενώ όπου υπάρχει κίνηση είναι περιορισμένη. Τα πάντα συμβαίνουν κυρίως στο μυαλό. Δεν γίνεται σπάρινγκ (μάχη) όπως σε άλλες πολεμικές τέχνες, ενώ πολύ αργότερα υπάρχει διάδραση με αντιπάλους που αφορά σε σπρώξιμο χεριών.»

Εύκολα καταλαβαίνει κανείς από τα παραπάνω ότι το Ι-Τσουάν
• περιλαμβάνει θεωρία για κάποια εσωτερική, άυλη, πνευματική σφαίρα ύπαρξης και υπεραισθητές δυνάμεις, οι οποίες υπάρχουν στη φύση και σε λανθάνουσα κατάσταση εντός του ανθρώπου
• πρεσβεύει ότι η δύναμη και η αποτελεσματικότητα της εκάστοτε πολεμικής τέχνης πηγάζει από αυτές τις δυνάμεις
• βάζει το αθλητικό μέρος σε δεύτερη μοίρα μετά τις δυνάμεις αυτές
• διαθέτει πρακτική και τελετουργικές συνταγές (οραματισμό σε συγκεκριμένες στατικές θέσεις) για την καλλιέργεια αυτών των υπεραισθητών δυνάμεων.
Άρα, η γνώση του Ι-Τσουάν ΔΕΝ «μεταβιβάζεται αποσπασμένη από το θεωρητικό/δογματικό μέρος» όπως ισχυρίζεται το δημοσίευμα, αφού μάλιστα διδάσκεται οραματισμός, μια κλασική αποκρυφιστική μέθοδος συνηθισμένη στους χώρους της «Νέας Εποχής»… Κατά συνέπεια, είναι να απορεί κανείς με το αν κατανοεί ο συντάκτης του άρθρου τα κείμενα που παραθέτει! Παράλληλα, αυτά τα ίδια κείμενα αποδεικνύουν, πέραν πάσης αμφιβολίας, ότι η Ι.Μ. Λογγοβάρδας έχει απόλυτο δίκιο να χαρακτηρίζει το Ι-Τσουάν «αποκρυφιστική θεωρία και πρακτική».

Στην ίδια παρουσίαση διαβάζουμε ότι «Το Yiquan αποτελεί πνευματικό μονοπάτι όπως η yoga», πράγμα αρκετό για να το θεωρήσουμε αποκρυφιστικό, αφού η γιόγκα με την ανάπτυξη της «εσωτερικής δύναμης» σε στάσεις που αναφέρονται σε ινδουϊστικές θεότητες εμπίπτει με ακρίβεια και στους δυο ορισμούς του αποκρυφισμού. Διαβάζουμε όμως και ατεκμηρίωτους ισχυρισμούς, ότι το Ι-Τσουάν «οδηγεί σε υγεία, ευεξία, συγχρονισμό νου και σώματος και καταπολέμηση όχι μόνο σωματικών αλλά και ψυχολογικών ασθενειών όπως κατάθλιψη, ψυχοσωματικά» και ότι «επιστημονικές έρευνες συνηγορούν στην αξία του αποδεικνύοντας π.χ. ανάμεσα σε άλλα, αύξηση των τριχοειδών αγγείων που σημαίνει καλύτερη και περισσότερη μεταφορά οξυγόνου και θρεπτικών συστατικών στους ιστούς και απομάκρυνση του διοξειδίου του άνθρακα. Υπάρχουν επίσης περίπτωσης ίασης καρκίνου κ αυτοάνοσων που συνδέθηκαν με την πρακτική.» Επειδή οι ισχυρισμοί αυτοί είναι πολύ σοβαροί, θα ήταν καλό να συνοδεύονται από τα απαραίτητα σαφή αποδεικτικά στοιχεία, ώστε να μην λειτουργούν ως σκέτα διαφημιστικά πυροτεχνήματα που δημιουργούν αμφιβολίες ως προς την εγκυρότητά τους – ειδικά μάλιστα στις μέρες μας, όπου καρκινοπαθείς πεθαίνουν επειδή αφήνουν τις ιατρικές μεθόδους και στρέφονται σε «εναλλακτικές» δοξασίες και πρακτικές.[5] Πάντως,

«η σύγχρονη επιστήμη θεωρεί τον αποκρυφισμό μυθοπλασία, τις δοξασίες του ατεκμηρίωτες και τις πρακτικές όψεις του ως ψευδοεπιστήμη».[6]

Μετά από όλα αυτά, δεν έχουν καθόλου άδικο οι μοναχοί της Ι.Μ. Λογγοβάρδας να λένε ότι «με την εκδήλωση αυτή προωθούνται οι αποκρυφιστικές θεωρίες και πρακτικές», ούτε όμως και να θεωρούν «ότι η κακή σημασία είναι εντονότερη, αφού η σχετική εκδήλωση διοργανώνεται από εκπαιδευτικούς.»
Όσο για «την προηγούμενη φορά» όπου «οι μοναχοί είχαν «εντοπίσει» στην κριτική τους (αν όχι στοχοποιήσει) κέντρο αναψυχής και διακοπών με εστιατόριο που λειτουργεί τις τελευταίες δεκαετίες στην ανατολική Πάρο, χωρίς να έχει ακουστεί το παραμικρό πρόβλημα από καμία αρχή που εποπτεύει τις διάφορες δράσεις που πραγματοποιεί», δεν έχω υπόψη μου το περιεχόμενο το μηνύματος εκείνου της Ι.Μ. Λογγοβάρδας. Αν όμως έλεγε ότι ο «πολυχώρος ψυχικής και σωματικής ανανέωσης» που «έστησαν στην Πάρο δύο ζευγάρια από το Ισραήλ» και «έχει τη γιόγκα και τον διαλογισμό στην ημερήσια διάταξη» [7] προωθεί αποκρυφιστικές θεωρίες και πρακτικές, τότε και σε αυτό θα είχε δίκιο. Μια απλή ανάγνωση του σχετικού άρθρου της εφημερίδας «Έθνος» και μια περιήγηση στην ιστοσελίδα του «πολυχώρου» είναι αρκετή για να καταλάβουμε ότι οι αποκρυφιστικές θεωρίες και πρακτικές του δεν αποκρύπτονται, αλλά διαφημίζονται, καθώς πρόκειται για επιχείρηση που προσφέρει τέτοιες υπηρεσίες. Αυτό που δεν καταλαβαίνω είναι βάσει ποιας λογικής μπορεί να απειλείται με αγωγές κάποιος που επισημαίνει τα αυταπόδεικτα.

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1]https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%80%CE%BF%CE%BA%CF%81%CF%85%CF%86%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82, Τελευταία ανάκτηση 3/12/2015

[2] http://www.tetraktys.gr/el/products-879/yoga-kai-apokryfismos-syllogh-keimenwn.htm, Τελευταία ανάκτηση 3/12/2015

[3]«…σύμφωνα με το επίσημο έργο Μίνγκ Σι Φανγκ Τζι Τζουαν, ιδρυτής του φέρεται ο ταοϊστής ερημίτης Τζανγκ Σαν Φενγκ 张三丰 (Zhāng Sān Fēng) από την επαρχεία Λίαο Ντονγκ Γί. … υπήρξε σπουδαστής του ναού Σαολίν, στην περίοδο της δυναστείας Σουνγκ 宋朝 (Sòng Cháo 960 – 1278). Παρόλο που σπούδαζε τις τέχνες Σαολίν σε βουδιστικό ναό, ο ίδιος ήταν Ταοϊστής. … Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών στο Κουνγκ Φου Σαολίν, αποσύρθηκε στο βουνό Γου Ντανγκ 武当山 (Wǔ Dāng Shān), σαν ερημίτης. … εκείνη την περίοδο ίδρυσε μια εσωτερική πολεμική τέχνη που την ονόμασε “Τα 32 σύνολα της μακριάς γροθιάς του Γου Ντανγκ”. Λέγεται ότι το σύστημα αυτό προήρθε από τo Νέι Τζιά Τσουάν 内家拳 (Nèi Jiā Quán) “Εσωτερική γροθιά”, που είχε ιδρύσει ο ίδιος. Άλλα αρχεία αναφέρουν ότι έμαθε τις τεχνικές από τον ταοϊστή ιερέα Φανγκ Γι Γιουάν και άλλα αναφέρουν ότι του ήρθε ξαφνική έμπνευση όταν είδε ένα γερανό να παλεύει με ένα φίδι. Το εξακριβωμένο ήταν, ότι τροποποίησε κινήσεις από τις μορφές γροθιάς Σαολίν, Μιέν Τσουάν 绵拳 (Mián Quán) “Η γροθιά του βαμβακιού” και τόνισε την άσκηση της ενέργειας και του διαλογισμού. Ο Σαν Φανγκ στην Κίνα θεωρείται αθάνατος.» Βλ. http://www.shaolin.com.gr/BaQuaZhang.aspx, ημερομηνία ανάκτησης 03/12/2015.

[4] «Σύμφωνα με επίσημα ιστορικά της Κίνας ο ιδρυτής του Πα Κουά Τζάνγκ 八卦掌 (Bā Guà Zhǎng) θεωρείται ο Ντουνγκ Χάι Τσουάν 董海川 (Dǒng Hǎi Chuān 1804 – 1880). … υπήρξε σπουδαστής Σαολίν και ήταν εκπαιδευμένος στο Λουόχαν Τσουάν 罗汉拳 (Luó Hàn Quán) “H γροθιά του μαθητή του Βούδα”. … Κάποια στιγμή στην ζωή του αποσύρθηκε στα βουνά Εμέι 峨嵋山 (Éméi Shān) και Γουντάνγκ 武当山 (Wǔ Dāng Shān) και έγινε ασκητής του Ταοϊστικού δόγματος Λουνγκ Μεν Πάι 行大道 (Xíng Dà Dào) “Η σχολή της πόρτας του δράκου”.

Εκείνος αναφέρει ότι αυτόν τον κυκλικό τρόπο κίνησης τον διδάχτηκε από τους μοναχούς που συνήθιζαν να εκτελούν μια σειρά διαλογιστικών ασκήσεων, (για να ξυπνήσουν τον δράκο), όπως έλεγαν, περπατώντας σε μεγάλους κύκλους με ειδικό τρόπο μέσα και έξω στο μοναστήρι. Με αυτόν τον τρόπο ανέπτυσσαν μια δύναμη η οποία στηριζόταν στον κύκλο και δυνάμωνε το Τσι 气 (Qì).

Δημιούργησε το Πα Κουά Τζανγκ με φιλοσοφία που βασίζεται πάνω στα οκτώ τρίγραμμα του βιβλίου Γι Τσινγκ 易经 (Yì Jīng) “Το βιβλίο των αλλαγών”. Το στήριξε με τρεις μεθόδους Τσι Κουνγκ 气功 (Qì Gōng) που είναι: oι 6 θεραπευτικοί ήχοι, οι 12 διαλογισμοί καθοδήγησης και το Λουόχαν Τσι Κουνγκ. Βλ. http://www.shaolin.com.gr/BaQuaZhang.aspx, ημερομηνία ανάκτησης 03/12/2015.

[5] Βλ. http://www.tovima.gr/world/article/?aid=681797, Τελευταία ανάκτηση 3/12/2015

[6]https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%80%CE%BF%CE%BA%CF%81%CF%85%CF%86%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82, Τελευταία ανάκτηση 3/12/2015

[7] Βλ. το άρθρο της εφημερίδας «Έθνος»: «Διαλογισμός με φόντο το Αιγαίο», http://www.ethnos.gr/entheta.asp?catid=23310&subid=2&pubid=63311259