(Θέματα που προέκυψαν από ανταλλαγές απόψεων στην παλιά λίστα του ecclesia.gr. Οι θέσεις του συνομιλητή με πλάγια γράμματα.)
Οι θρησκευτικές πεποιθήσεις χαρακτηρίζουν τα άτομα, όχι τα έθνη. Τέτοια γενίκευση είναι είτε επιστημονική, στην καλύτερη περίπτωση, είτε έργο του διαβόλου στη χειρότερη.
Τα “φυσικά” και όχι “τεχνητά” έθνη (παράδειγμα τεχνητού έθνους είναι το αμερικανικό), μοιράζονται -ως προς την πλειοψηφία των ανθρώπων που τα αποτελούν – και μια θρησκεία. Ίσως να υπάρχουν κι άλλες θρησκευτικές προτιμήσεις κάποιων μειοψηφιών, αλλά δεν είναι αυτές που ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΖΟΥΝ το έθνος. Λέμε “οι Ορθόδοξοι Σέρβοι” κι ωστόσο μέσα στα δέκα
εκατομμύρια των Σέρβων υπάρχουν κάποιες χιλιάδες που είναι άθεοι ή Ινδουϊστές. Δεν είναι όμως αυτοί που δίνουν τη βασική σφραγίδα του έθνους.
Στον εθνικό πόλεμο του 1821, Μουσουλμάνοι, Τούρκοι και Αλβανοί πολέμησαν μαζί ενάντια στην Οθωμανική αυτοκρατορία. Το Σύνταγμα της Τροιζήνας ήταν ένα κόλπο των τότε ξένων δυνάμεων.
Οι Αλβανοί που πολέμησαν τους Τούρκους είναι οι γνωστοί Ορθόδοξοι Αρβανίτες, οι οποίοι και εθνολογικά συγγενεύουν με τους Έλληνες (ειδικά οι Τόσκηδες), και όχι οι εξισλαμισμένοι Τουρκαλβανοί οι οποίοι, όχι μόνο συνεργάζονταν με τους Τούρκους, αλλά ήταν συχνά πιο σκληροί απέναντι στους Χριστιανούς. Οι Βλάχοι, οι Σέρβοι και γενικά όλοι οι Βαλκάνιοι που πολέμησαν με τους Έλληνες την Οθωμανική αυτοκρατορία ήταν Ορθόδοξοι. Οι ελάχιστοι Μωαμεθανοί που κατά καιρούς πολέμησαν το Σουλτάνο, όπως ο Αλή πασάς, το έκαναν για ίδιον όφελος και χρησιμοποίησαν τους Έλληνες για τη δουλειά τους, ενώ όταν δεν τους χρειάζονταν τους εξόντωναν.
Το μόνο κόλπο των Μεγάλων Δυνάμεων που υπάρχει στα ελληνικά συντάγματα της επανάστασης, είναι ότι αναγνωρίζουν ως Έλληνες αυτούς που “πιστεύουν στο Χριστό” αλλά κατοικούν στην ελληνική επικράτεια, δηλ. τη μικρή περιοχή της τότε απελευθερωμένης Ελλάδας. Με το κόλπο αυτό αναχαιτίζουν τη βασική ιδέα της επανάστασης, που ήταν η ανασύσταση του “ρωμέικου”, της ανατολικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Αυτή την ιδέα προπαγάνδιζαν οι Φαναριώτες, ο Ρήγας και οι Κολλυβάδες, αλλά σαμποτάριζαν όλες οι μεγάλες δυνάμεις. Οι Δυτικοί συμμερίζονταν την “αρχή των εθνοτήτων”, ότι κάθε γλωσσική ομάδα πρέπει να αποτελεί ξεχωριστή εθνότητα και κρατική οντότητα, ενώ το συνεκτικό στοιχείο της Ρωμαίικης ενότητας είναι το Ομόδοξον, η Ορθοδοξία, που συγκρατούσε όλες τις εθνότητες ενωμένες κάτω από τη σκέπη του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Βάση αυτής της ρωμαίικης ιδέας είναι που λέει ο Ρήγας:
“Βούλγαροι κι Αρβανίτες, Αρμένοι και Ρωμηοί
(Έλληνες, γιατί “Ρωμηοί” ήταν και οι προαναφερόμενοι),
αράπηδες και άσπροι,
με μια κοινή ορμή,
για την ελευθερία να ζώσωμεν σπαθί”.
Ο Ρήγας καλεί ακόμα και τους Τούρκους να επαναστατήσουν, και το επιχείρημά του είναι ότι στο χριστιανικό κράτος – που λόγω της Γαλλικής επανάστασης το οραματίζεται ως πολυεθνική δημοκρατία, κι όχι ως πολυεθνική αυτοκρατορία που ήταν η Ρωμανία – και οι Μουσουλμάνοι θα ζούν κάτω από δικαιότερη διακυβέρνηση. Προσοχή όμως: καλεί τους επαναστατημένους Τούρκους να δώσουν όρκο “στο σταυρό”:
“Ελάτε μ’ ένα ζήλον σε τούτον τον καιρόν,
να κάμωμεν τον όρκον επάνω στον Σταυρόν”.
Και παρακάτω:
“Καί όσοι προσκυνήσουν (το υπό το Σταυρό καινούργιο κράτος) δεν είναι πλιο εχθροί,
αδέλφια μας θα γίνουν, ας είναι κι εθνικοί (δηλ. μη Χριστιανοί).
Μα όσοι θα τολμήσουν αντίκρυ να σταθούν (υποστηρίζοντας την κυριαρχία του μουσουλμανικού
κράτους του σουλτάνου),
εκείνοι, και δικοί μας αν είναι, ας χαθούν.”
Και να πώς τελειώνει ο Θούριος:
“νά σφάξωμεν τους λύκους, που τον ζυγόν βαστούν
και Χριστιανούς και Τούρκους σκληρά τους τυραννούν.
Στεριάς και του πελάγου να λάμψει ο Σταυρός,
κ’ εις την δικαιοσύνην να σκύψει ο εχθρός.
Ο κόσμος να γλυτώσει απ’ αυτήν την πληγήν,
κι ελεύθεροι να ζώμεν, αδέλφια, εις την γην!”
Ποιοι είναι οι Τούρκοι που ανταποκρίθηκαν στο υπό το Σταυρό κάλεσμα; Σχεδόν κανείς… εκτός από τον Πασβάνογλου. Οι υπόλοιποι, λόγω της θρησκείας τους, προτιμούσαν να ζουν σ’ ένα καταπιεστικό μουσουλμανικό κράτος. Ας μη διαχωρίζουμε λοιπόν τόσο εύκολα τη θρησκεία από το έθνος και φανταζόμαστε ότι κάποια σύμβολα μπορεί να είναι μόνο εθνικά.
Το ελληνικό έθνος είναι παλαιότερο, και εξ ορισμού ευρύτερο από την Ορθοδοξία.
Φυσικά και είναι παλαιότερο, αλλά με τη μορφή που είχε πριν συναντήσει το Χριστιανισμό.
Από τη στιγμή που συναντήθηκαν δεν ξεχωρίζονται πια – γι’ αυτό και η “αναβίωση” της αρχαίας θρησκείας και άλλα τέτοια δεν αντιπροσωπεύουν πια τον Ελληνισμό. Μάλλον σε ταινία με ζόμπι παραπέμπουν, μετά συγχωρήσεως. Οι μόνοι που κάπως ξεφεύγουν από τον κανόνα είναι οι Καλάς Καφίρ και παρόμοιες περιπτώσεις, οι οποίοι διατήρησαν την αρχαία θρησκεία γιατί παρέμεναν αποκομμένοι από το υπόλοιπους Έλληνες και δεν έμαθαν για τον Χριστό.
Όλοι οι υπόλοιποι που ήταν Χριστιανοί κι εξισλαμίστηκαν, έχασαν και τη σύνδεση με την ελληνική τους καταγωγή, όπως οι – Έλληνες – Πομάκοι, οι γνωστοί γενίτσαροι κτλ. Αντιθέτως οι Πόντιοι που κατέφυγαν στη Σοβιετική Ένωση και χρειάστηκε να διαλέξουν τι θα κρατούσαν, ελληνική γλώσσα ή Ορθόδοξη θρησκεία, διάλεξαν τη θρησκεία και παρέμειναν Έλληνες.