Σκεφτήκατε ποτέ γιατί το όνομα «Στέλλα» που θεωρούμε ότι βγαίνει από το «Στυλιανή», γράφεται με δύο λ; Αυτά τα δύο λ προδίδουν ότι κατάγεται από, ή το έχουν συνδυάσει με, το λατινικό Stella που σημαίνει άστρο. Το «Στέλλα» λοιπόν έχει τελείως διαφορετικό νόημα από το «Στυλιανή» που είναι θηλυκό του «Στυλιανός» και το ετυμολογούμε από το “στύλος”, κολόνα και μεταφορικά προστάτης, υποστηρικτής.
Στη λαϊκή παράδοση έχουν κι άλλες φορές συνδεθεί ονόματα που είναι άσχετα μεταξύ τους. Για παράδειγμα, έχω ακούσει ότι στην περιφέρεια Σουφλιού θεωρούν το “Ελισάβετ” θηλυκό του “Σάββας” επειδή μοιάζουν. Επίσης, στις 26 Νοεμβρίου μαζί με τον άγιο Στυλιανό βάζουν να γιορτάζει και το όνομα «Στέργιος», ίσως επειδή μοιάζει με το «Στέλιος» που βγαίνει από το «Στυλιανός». Όμως το «Στέργιος», που δεν θυμίζει το «Στυλιανός», θα μπορούσε κάλλιστα να προέρχεται από το «Αστέριος», το οποίο γιορτάζει στις 7 Αυγούστου (Οσιομάρτυρος Αστερίου θαυματουργού) και στις 30 Οκτωβρίου (Αγίου Αστερίου μάρτυρος).
Σκέφτηκα να ψάξω λίγο για τα ονόματα αυτά, και βρήκα ότι το «Στέλλα» δημιουργήθηκε από τον Άγγλο ποιητή του 16ου αι. σερ Φίλιπ Σίντνυ[i], για τον τίτλο της συλλογής σονέτων του «Άστροφιλ και Στέλλα»[ii]. Μέχρι τον 19ο αι. δεν συνηθιζόταν ως όνομα στις δυτικές χώρες, ενώ μετά διαδόθηκε αρκετά.
Το αρσενικό «Στέλλαν» απαντάται (σπάνια) στη Σουηδία. Το πρωτοέφερε εκεί το 1597 ένας Γερμανός Στέλλαν Όττο von Mörner, αλλά στη Γερμανία δεν απαντάται ως όνομα.[iii]
Όσο για το δικό μας Στυλιανός, η κατάληξη μαρτυρεί κάποια σχέση με λατινικά όπου συνηθίζεται το -ianus, -inus. Στα λατινικά υπάρχει λέξη stilus που σημαίνει παλούκι και αιχμηρό εργαλείο με το οποίο οι Ρωμαίοι έγραφαν σε κερωμένες πινακίδες. Προέρχεται από την ελληνική λέξη στύλος, που σημαίνει το ίδιο εργαλείο και βέβαια την κολόνα.[iv] Και η λαϊκή παράδοση θέλει τον άγιο Στυλιανό να «στυλώνει» δηλ. να στηρίζει μωρά, παιδιά κι εγκύους προστατεύοντάς τα από ασθένειες.
Από το λίγο που έψαξα, to Stilianus – Stylianus δεν απαντάται ως όνομα στη λατινική γραμματεία. Υπήρξαν κάποιοι ελάχιστοι με το επώνυμο Stilianus και Stellinus στην Αγγλία και Αμερική. Αυτοί με το Stilianus θα μπορούσαν κάλλιστα να είναι και ελληνικής καταγωγής.
Η Παφλαγονία, απ’ όπου καταγόταν ο άγιος Στυλιανός, είχε ελληνικό και ρωμαϊκό στοιχείο[v]. Το όνομα, είτε ως καθαρά λατινικό είτε ως ελληνο-λατινικό υβρίδιο, θα μπορούσε ετυμολογικά να έχει σχέση και με τους στύλους όπου ασκούνταν οι Στυλίτες. Πάντως ο άγιος δεν ξέρουμε να ήταν στυλίτης, αλλά ένας πλούσιος νέος που μοίρασε τα πλούτη του και έγινε μοναχός, και στη συνέχεια αναχωρητής. Ίσως το όνομα να έσβηνε στην Παφλαγονία όπως το Στέλλαν στη Γερμανία, αν δεν το είχε κι ο άγιος Στυλιανός, προς τιμήν του οποίου άρχισαν να το δίνουν στα παιδιά τους οι Παφλαγόνες της Μικράς Ασίας και στη συνέχεια οι απανταχού Έλληνες.
Απ’ όπου κι αν προέρχονται τα «Στυλιανός» και «Στέλλα», εμείς μπορούμε να ευχόμαστε συνδυαστικά σ’ αυτούς που τα έχουν να γίνουν στύλοι πίστης και αρετών – κι από αυτό να λάμψουν σαν άστρα, όπως άλλωστε κι ο άγιος Στυλιανός.
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[i] http://www.behindthename.com/name/stella)
[ii] Ο τίτλος σημαίνει «Αστρόφιλος (λέξη που ο ποιητής έφτιαξε από τα ελληνικά) και Αστέρι». Βλ. http://en.wikipedia.org/wiki/Astrophel_and_Stella
[iii] http://www.nordicnames.de/wiki/Stellan